Πέμπτη, Οκτωβρίου 04, 2012

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ ΤΟ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙ HAJONGARD, ΣΤΟ CLUJ NAPOCA

Τὸ κοιμητῆρι Hajongard
τοῦ Δημήτρη Κανελλόπουλου


ΣΤΟ CLUJ, 2.150 χιλιόμετρα περίπου, μακρι π τ Νεμούτα. ταν εχε καμι λιακάδα, εχα τν τάση ν προσπερν τ Πανεπιστήμιο, που παραδίδονταν τὰ μαθήματα κα ν βρίσκομαι, στ Cimitirul Hajongard, στ Νεκροταφεο, μερικς δεκάδες μέτρα πι πέρα. βαρι πόρτα του στ stradă Avram Iancu (πρν τν πόλεμο δς Μακελάρηδων), εχε ποσπάσει τν προσοχή μου π τς πρτες μέρες πο πάτησα τ πόδι μου στν πόλη. Στ ρουμανικ τ λεγαν Cimitirul Hajongard, ν στ ογγρικ τ λεγαν Házsongárdi temetö, κα στ γερμανικ Hasengarten.
Τ’ νομά του τ πρε π τν γερμανικ νομασία το λόφου: Hasengarten. Μο λεγε γαπημένος μου φίλος Ovidiu
Muresanu, τι κριβς μετάφραση στν ρουμανικ εναι: “Gradină cu iepuri”, δηλαδή: Κπος τν Λαγῶν… Παλαιότερα, τ  κοιμητρι τς πόλης, βρισκόταν γύρω π τν γιο Μιχαλ τ μητρόπολη τν καθολικν, στ κέντρο τς πόλης. Τ 1585, μετ π μιὰ φοβερ πιδημία πανώλης, λήφθη πόφαση ν μεταφερθε τ παλι κα ν δημιουργηθε καινούργιο νεκροταφεο στν λόφο Hasengarten, κατν πενήντα μέτρα νιοτιοδυτικ το παλαιού. Τότε, τ  Cimitirul Hajongard, δημιουργήθηκε κριβς ξω π τ τείχη τς πόλης. ργά-ργ πόλη μεγάλωσε κα τ κοιμητρι κουμπάει σχεδν τ κέντρο της. 
Τν πρώτη φορ πο μπκα μέσα, νοιωσα δέος. ριστερ κα δεξιά, παλάτια λόκληρα τ ταφικ συμπλέγματα τν μεγάλων οκογενειν κα τν μεγάλων προσωπικοτήτων τς πόλης: Janos Apaczai Csere, Samuel Brassai, Laszlo Kovary, Bathory, Benko, Bocskay, Kendeffy, Banffy, Rackoczi, Arpad, Kemeny, Apafi MihalyΠρώτη διαπίστωση ταν τι, τ μεγάλα λληνοπρεπ ταφικ συμπλέγματα, πο βρίσκονταν ριστερ κα δεξιά τῆς εσόδου, γραφαν τ παραπάνω παράξενα νόματα στς μετπες. ργότερα κατάλαβα τι ατ τ νόματα σαν μαγυάρικα. Ο ρουμάνοι, εναι θαμμένοι πι ψηλά. Ion Agarbiceanu, Constantin Daicoviciu, Gheorghe Dima, Emil Racovita, Iuliu Haţieganu… λλωστε, ο ρουμάνοι, μπκαν  στν πόλη ργότερα ν δια πόλη, γινε δικι τους τ 1918, μετ τν Α΄ παγκόσμιο πόλεμο, μ τ Συνθήκη το Τριανόν.
Ψηλά, στν κορυφ το λόφου, κε πο τ κοιμητρι γίνεται πίπεδο, βρίσκεται πτέρυγα τν καλλιτεχνν. κε ναπαύονται δυ δικοί μου νθρωποι. Δυ γαπημένοι φίλοι: ζωγράφος Paul Sima κα ποιητς Senti Căprariu
Στν ρχή, πήγαινα ψάχνοντας. νέβαινα ς να σημεο κα ξαναγύριζα. Παρ’ τι ο ρουμάνοι, δν εχαν τ ναγκαία ν κρατήσουν πολλ πράγματα σ’ να νεκτ πίπεδο, δ ο χροι σαν καθαροί. Τ μνημεα μως, δν σαν καλ συντηρημένα. Πολλ π’ ατά, τ εχε καταπιε μεγάλη βλάστηση. λλα, εχαν συληθε. Εδικ κενα τν μεγάλων οκογενειν. ταν δύσκολο κείνη τν ποχή, ν συντηρήσεις να μεγάλο ταφικ μνημεο. Δν ταν μόνο λλειψη χρημάτων. ταν κα τ καθεστώς, πο εχε διαλύσει τν κοινωνικ στ τς πόλης. Λίγοι σαν κενοι πο δήλωναν εθαρσῶς, τν ριστοκρατική τους καταγωγή. Κανες μως δν εχε τν δυνατότητα ν συντηρήσει να οκογενειακ μνημεο. Ο νάγκες τν ζωντανν, δν φηναν περιθώρια ν σχοληθε κανες μ τος νεκρος προγόνους.
Χωροταξικά, πρχε πόσταση νάμεσα στ μνημεα, πρχαν δέντρα αωνόβια —πο κανες δν διανοήθηκε ν κόψει, ν μία συστοιχία λάτων, κατέβαινε στν δυτικ πλευρά, πλάι στ τοιχίο πο χώριζε τ νεκροταφεο π τν stradă Bisericii Ortodoxe.
κεντρικ λέα, ταν νηφορικ κα κατέληγε νατολικά, στν θνικ δ πο δηγοσε πρς νότον, Alba Iulia, Βουκουρέστι. κε, στ’ ριστερ κτείνεται τ ρωσικ νεκροταφεο, τν πεσόντων, κατ τν Β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Μι σειρ κενοταφίων μ κπληκτικ συμμετρία κα στ μέσον, να μνημεο πο πεικονίζει κα πενθυμίζει τν ερωστία το πάλαι ποτέ, ρωμαλέου σοβιετικο στρατιώτη(!), να μνημεο πο ὑπενθυμίζει κόμη στος πισκέπτες κα τος περαστικούς, τς φονικς μάχες πο γιναν στν περιοχή, στ τέλος το Πολέμου. πέναντι κριβς, βρίσκεται ριστοκρατικ συνοικία Andrei Mureşanu.
                                      
πισκέφθηκα τ Κοιμητρι Hajongard πολλς φορές. Μεγάλη συγκίνηση νιωσα, ταν μιὰ νοιξιάτικη μέρα –ταν τότε πο τ ξερευνοσα μ μανία– καθς νέβαινα τν νηφορικ λέα κα κοντά της, στ δεξιά, νακάλυψα τν τάφο νς λληνα κομμουνιστή, το Νίκου Καραγιάννη. Στν μικρ μαρμάρινο βελίσκο, εχε να πεντάστρι κι π κάτω –ν θυμμαι καλγραφε: Nikos Karagiannis, 1907-1968. Ψηλαφώντας, φτασα στν πηγ τν πληροφοριν γι τν παλαίμαχο κομμουνιστή. Εχε παντρευτε τν τέλκα Κέρεκες, μαγυάρα ργάτρια στ ργοστάσιο ποδημάτων τς πόλης. Στ ργοστάσιο ποὺ μᾶς πόδεσε κι μς, τος μ κατέχοντες λληνες φοιτητς το Cluj. Τν Clujeana. δελφός τῆς κ. Κέρεκες ταν λέκτορας, στν κδοτικ οκο Dacia, που μ’ φερε τύχη, ν κδώσω τν νθολογία: 42 νεοέλληνες ποιητς 42 (patruzeci doi de poeti greci contemporani). κε τν γνώρισα κι χοντας τν πληροφορία π ναν συμφοιτητή μου πο εχε στεν σχέση μαζί του, τν ρώτησα σχετικά. Δν ταν εκολος συνομιλητς κ. Κέρεκες. Πι πολλ μως μαθα γι τν Νίκο Καραγιάννη ργότερα, π τν πολιτικ πρόσφυγα Γιάννη Γαβριηλίδη.
να βράδι, γυρίζοντας μ ταξ π κάποιο ρεστοράν, καθς διασχίζαμε τ λασπωμένη δ Avram Iancu, διαπιστώσαμε τι κυκλοφορία γινόταν μ δυκολία. ταξιτζς επε: , σήμερα εναι Ziua morţilor… μέρα τν νεκρν. Γι’ ατ χει κίνηση δ, τέτοια ρα… Χιλιάδες νθρωποι μ κερι ναμμένα, βάδιζαν πρς τν εσοδο το Κοιμητηρίου. λο τ νεκροταφεο μοιαζε μ μιὰ ζωγραφι μέσα στν νύχτα. Ο φλόγες τν κεριν τρυποσαν τ σκοτάδι στς πλαγιές του κα δημιουργοσαν μιὰ παραμυθένια τμόσφαιρα. Πολλ τ σταθμευμένα ατοκίνητα, κατ μκος το δρόμου κι κόμη περισσότερα ατ πο ναζητοσαν χρο γι ν σταθμεύσουν. ναρωτηθήκαμε μ τος φίλους συμφοιτητές: τί γιορτ εναι ατή; χουμε κι μες τέτοια γιορτή; ργότερα, ρώτησα τν καλό μου φίλο Ovidiu κα μ κπληξη διαπίστωσα τι ταν μιὰ πολ παλι παράδοση τν καθολικν, τν ποία εχαν υοθετήσει κα ο πιστο λων τν χριστιανικν δογμάτων τς Τρανσυλβανίας.

Τ κοιμητρι Hajongard, δν χει σχέση μ τν λησμόνα το μικρο μου χωριο. Εναι κοιμητρι μις μεγάλης κεντροευρωπαϊκς πόλης. Μις πόλης, μ διαφορετικ στορία π τν μικρ Νεμούτα. λλ κα διαφορετικς θνολογικς σύνθεσης. Μις πόλης μ ρουμάνους, μαγυάρους γερμανούς, βραίους, ρουθηνούς… Κα μ πολ μεγάλη ποικιλία θρησκευτικν τεροτήτων…

Στ τάφο το  Senti Caprariu, 
Κοιμητ
ρι Hajongard, Cluj Napoca 1997.
Φωτογραφία: Alexandru Vlad

Δεν υπάρχουν σχόλια: