ΜΑΡΗ ΘΕΟΔΟΣΟΠΟΥΛΟΥ: ΟΡΟΠΕΔΙΑΣΗ

Μάρη Θεοδοσοπούλου: 

Ὀροπεδίαση

«Ὀροπέδιο», Τεῦχος 12, Καλοκαίρι 2012

Κυριακή, 04 Νοεμβρίου 2012

Ἡ Ἐποχή

Στὶς πολλὲς μέχρι σήμερα ἀφιερωματικὲς σελίδες γιὰ τὸν Γιάννη Σκαρίμπα ἔρχονται νὰ προστεθοῦν καὶ οἱ ἐνδιαφέρουσες σελίδες τοῦ περιοδικοῦ «Ὀροπέδιο». Πρόκειται γιὰ σχετικὰ νέο περιοδικό, τὸ ὁποῖο δύσκολα ταξινομεῖται. Εἶναι πελοποννήσιο περιοδικό, γενικῶς τῆς περιφέρειας, τῆς ἐπαρχίας ὅπως λέγαμε παλαιότερα, ἢ ἀθηναϊκό; Μᾶλλον μοιρασμένο δείχνει. Ὡς ἕδρα δηλώνεται ἡ Ἀθήνα, ἀλλὰ καρδιὰ τοῦ ἐγχειρήματος φαίνεται νὰ παραμένει ἡ Νεμούτα Φολόης. Ὅπως καὶ νὰ ἔχει, ὁ ἐκδότης του, ὁ ποιητὴς Δημήτρης Κανελλόπουλος, τηρώντας τὴν ὑπόσχεση, ποὺ εἶχε δώσει στὸ πρῶτο τεῦχος, καλοκαίρι 2006, ἀπὸ τὸ ὀροπέδιο τῆς Φολόης, ἐξακολουθεῖ νὰ ἐπισκοπεῖ “τὴν Ἠλεία καὶ ὅλο τὸν Μωριᾶ, ἀλλὰ καὶ παραπέρα ὅλη τὴν Ἑλλάδα”. Μέχρι τὴν Χαλκίδα, “τὴν περιπόθητη πόλη” τοῦ Σκαρίμπα. Ἑτοίμασε ἕναν ἀφιερωματικὸ τόμο, ἀπότοκο μιᾶς “κεραυνοβόλας ἀγάπης”, ποὺ χρονολογεῖται ἀπὸ τὰ Χριστούγεννα τοῦ 1971, ὅταν πῆρε μιὰ πρώτη γεύση, διαβάζοντας «Τὸ θεῖο τραγί». Βεβαίως, βιάστηκε λίγο, ἀφοῦ τὸ ἐπετειακὸ ἔτος εἶναι τὸ 2013, τὸν Σεπτέμβριο, ὅταν συμπληρώνονται 120 χρόνια ἀπὸ τὴ γέννηση τοῦ Σκαρίμπα ἢ καὶ τὸ 2014, Ἰανουάριο, ποὺ συμπληρώνονται 30 χρόνια ἀπὸ τὸ θάνατό του.

Στὸ ἀφιέρωμα, κατὰ σειρὰ περιεχομένων, γράφουν: Νίκος Γριπονησιώτης, Συμεὼν Γρ. Σταμπουλοῦ, Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος, Δημήτρης Κανελλόπουλος, Σούλα Παπαγεωργοπούλου-Ἰωαννίδη, Ἠρῶ Τσαρνᾶ, Σπύρος Κυριάκης, Κωνσταντῖνος Κλ. Μπαϊρακτάρης. Ἐπίσης, δημοσιεύονται οἱ ὁμιλίες στὴν «Ἑσπερίδα γιὰ τὴν ποίηση τοῦ Γιάννη Σκαρίμπα», ποὺ πραγματοποιήθηκε στὸ Μέγαρο Μουσικῆς, στὶς 16 Ἰανουαρίου 2012. Ἀκόμη, κείμενα τῶν Ἠ.Χ. Παπαδημητρακόπουλου καὶ Κώστα Μίσσιου. Καὶ τέλος, δυὸ ἀθησαύριστα κείμενα καὶ ἕνα ἀνέκδοτο ποίημα τοῦ Σκαρίμπα. Σελίδες πλούσιες σὲ πληροφορίες. Νὰ προσθέσουμε τρεῖς παρατηρήσεις, κάτι σὰν παροράματα.  

Ὅσο ἀφορᾶ τὰ γλωσσικά του Σκαρίμπα, τὸ “ἀμολάω” ταυτίζεται μόνο ὡς πρὸς τὴν πρώτη σημασία του μὲ τὸ “μολάω”, ὅπου τὸ δεύτερο σημαίνει “ἰδίως χαλαρώνω παρὰ τοῖς ναυτικοῖς”, γι’ αὐτὸ καὶ τὸ υἱοθετεῖ ὁ Σκαρίμπας σὲ ἀντικατάσταση τοῦ “ντώνω”, ὥστε νὰ ἐναρμονίζεται μὲ τὴ θαλασσινὴ εἰκόνα τοῦ τετράστιχου («Τράβα λοιπόν, ἀφοῦ μὲ πᾶς, τράβα ζωή-καράβι, / γύρω θὰ πέφτει –καταχνιά– τοῦ χρόνου ἡ σιωπή, / κι ἡ ἀγάπη της –φάρος βαθιά– θὰ σβεῖ μιὰ καὶ θ’ ἀνάβει / σὰν μιὰ κλωστὴ ποὺ μιὰ μολάει καὶ μιὰ πάει νὰ κοπεῖ!...»).

Ὅσο ἀφορᾶ τὴ φράση «Ψυχὴ βαθιά!», ποὺ χρησιμοποιεῖ ὁ Σκαρίμπας σὲ διήγημά του, μᾶλλον ἀπαιτεῖ βαθύτερη “ἀνασκαφή”  καὶ συνεπέστερη “καταγραφὴ” τῆς περιπετειώδους πορείας της, γιὰ νὰ μὴν ἀναπαράγονται καὶ διαιωνίζονται στρεβλὲς ἀπόψεις. Ὅσο γιὰ τὸ τραγουδάκι, ποὺ παρατίθεται ὡς τεκμήριο ὅτι ἡ ἐν λόγῳ φράση χρησιμοποιήθηκε στὸν Ἐμφύλιο, ἀνήκει στὰ νόθα της διαδικτυακῆς ἐπικράτειας καὶ συμπληρώνεται μὲ ἕνα τρίτο τετράστιχο: «Ἀντάρτισσες τοῦ ὀνείρου θυγατέρες / δὲν σᾶς τρομάζουν οἱ σφαῖρες / στὸ χτῆνος ὁρμᾶτε Ψυχὴ Βαθιὰ / γιὰ δίκιο, τιμή, λευτεριά.»

Ἕνα τρίτο παρόραμα ἐντοπίζεται στὸ ἐξαιρετικὰ ἐνδιαφέρον φωτογραφικὸ ὑλικό, μὲ τὸ ὁποῖο εἰκονογραφεῖται τὸ σκαριμπικὸ ἀφιέρωμα. Ἐκεῖ, οἱ ἀποδιδόμενες φωτογραφίες τοῦ Σκαρίμπα στὸν θεσσαλονικιὸ πεζογράφο Τόλη Καζαντζῆ εἶναι μὲν ἀπὸ τὸ Ἀρχεῖο του, ἀλλὰ οἱ λήψεις ἔγιναν ἀπὸ τὸν ἐπιστήθιο φίλο του, τὸν ἐρασιτέχνη φωτογράφο Γιάννη Στυλιανοῦ. Διόλου ἀπίθανο, τὰ ἀρνητικὰ νὰ ἔγιναν κι αὐτὰ στάχτη στὴν πρόσφατη καταστροφικὴ πυρκαγιὰ τῶν Ἀρχείων τοῦ Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης.    

Οἱ δυό-τρεῖς αὐτὲς παρατηρήσεις ἂς μὴν ἐκληφθοῦν ὡς μεμψιμοιρία, ἀλλὰ ὡς ἐνδελεχῆ ἀνάγνωση τοῦ ἀφιερωματικοῦ τεύχους. Αὐτὴ ἡ ἐξήγηση ἐπειδὴ δὲν ἔχουμε συνηθίσει ἀκόμη σὲ  ἄνευ ἀναγνωστικοῦ ἀντικρίσματος γενικόλογους σχολιασμοὺς καὶ ἐπαίνους.

Μ. Θεοδοσοπούλου

Στὸ προηγούμενο τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ «Ὀροπέδιο» (τεῦχος 11, Χειμώνας 2011-2012), δημοσιεύεται ἀφιέρωμα στὸν Ἤλειο πεζογράφο Νίκο Καχτίτση. Τὸ ἀφιέρωμα παρουσιάζει ἕνα τμῆμα τοῦ ἀλληλογράφου Καχτίτση, σωστὸ παγόβουνο, ποὺ μόνο τὴν κορυφὴ του ἔχουμε δεῖ. Ὡς μικρὴ γεύση αὐτοῦ τοῦ μεγάλου ἐπιστολογράφου τῆς ἑλληνικῆς γραμματείας, ἀναδημοσιεύουμε ἐπιστολὴ του πρὸς τὸν Νίκο Γαβριὴλ Πεντζίκη, ἕτερο μέγα ἐπιστολογράφο. Μαζὶ μὲ δυὸ ἄλλες μεταγενέστερες ἐπιστολές, πρωτοδημοσιεύεται στὸ τεῦχος. Τὶς σχολιάζει ὁ υἱὸς Πεντζίκη. Ὁ Γαβριὴλ Νίκος Πεντζίκης, ποὺ εἶναι ὁ σημερινὸς κάτοχος αὐτοῦ τοῦ τεράστιου θησαυροῦ. Σήμερα, εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς λιγοστούς, πιθανῶς ὁ μόνος, κατόχους τόσο ἐκτεταμένων καὶ τόσο λογοτεχνικὰ σημαντικῶν ἐπιστολικῶν σωμάτων, ποὺ ἔχει τὴν ἀναγκαία παιδεία, ὦστε  ὁ ἴδιος νὰ ἀναλάβει τὴν ἀνάδειξή τους, διαφυλάττοντας τα ἀπὸ τὶς αὐθαιρεσίες ἀλλὰ καὶ τὴν ἄγνοια τοῦ ξένου σχολιογράφου. Γιατί ὀλιγωρεῖ; Αὐτὸς εἰδικά, τὴν ὥρα ἐκείνης τῆς ἀπώτερης Κρίσης, θὰ ἔχει νὰ λογοδοτήσει πρὸ δυὸ Πατέρων, μὲ τὸν δεύτερο πλέον τρομερό. Ἰδοὺ ἡ Ρόδος, ἰδοὺ καὶ τὸ πήδημα. Ἐφέτος ἔκλεισε τὰ ἑξήντα καὶ στὶς 13 Ἰανουαρίου 2013 θὰ ἑορτάσουμε τὰ εἴκοσι χρόνια ἀπὸ τὴν ἀποδημία τοῦ πατρός του. Ἂν ζοῦσε ὁ Καχτίτσης, θαλερὸς 87ούτης, “θὰ γύριζε στοὺς δρόμους τὶς νύχτες μὲ ἢ χωρὶς φίλους, φωνάζοντας” ἐν ἐκστάσει: «Νίκος Γαβριὴλ Πεντζίκης. Ὁ Καλύτερος Λογοτέχνης τῆς Γῆς». Θὰ τὸ ἔπραττε καὶ πρὸς ἐξιλέωση γιὰ τὴν ἐφηβική του ἄγνοια. Περισσότερα στὸ τεῦχος.  

Μ.Θ.

Χάος, 28 πρὸς 29 Ἰαν. 1953

Ἀγαπητέ μου Κύριε Νίκο,

Νὰ ξέρατε πόσο σᾶς νοσταλγῶ. Γιατί δὲν ἀπαντήσατε τόσον καιρὸ στὸ τόσο μεγάλο γράμμα μου; Τώρα πιὰ εἶναι ἀργά. Σᾶς γράφω ἀπὸ τοὺς αἰθέρες στὰ μισὰ τοῦ δρόμου μεταξὺ Τύνιδος καὶ Duala. Ἡ ὥρα εἶναι 12 παρὰ 10 τὴ νύχτα δηλαδὴ 1 παρὰ 10 στὴν Ἑλλάδα. Ἐσεῖς, ἀφοῦ τελειώσατε κάποιο νέο σας χειρόγραφο, ἀφοῦ κάνατε τὴ συνηθισμένη σας βόλτα μὲ τὸ Γιώργη Κιτσόπουλο, πᾶτε τώρα νὰ κοιμηθῆτε. Σκέφτομαι τὴ Θεσσαλική, τὴν Τράπεζα τῆς Χίου, τὸν Ἀρχιτεκτονίδη ἀπέναντι ἀπὸ τὸ Φαρακεῖο σας. Ἐγώ, ἔχω ἀκόμη 16 ὧρες ἀεροπορικὸ ταξίδι. Δίπλα μου ἕνας Γάλλος κοιμᾶται σὰ γουρουνάκι- τζού-τζού... Στὸ ἄλλο κάθισμα κάθεται μία νεαρὰ κυρία μὲ τὸ παιδάκι της. Δὲν μὲ διεγείρει τόσο αὐτή, ὅσο μιὰ μισάνοιχτη μεγάλη τσάντα της ἀπ’ ὅπου ἐξέχουν κάτι πανάκια μισοϋγραμένα, ἕνα σαπουνάκι, δυὸ γοβάκια, κ.λπ. Δὲν μπορῶ νὰ γράψω μὲ ἄνεση γιατί τὰ φῶτα τὰ μεγάλα τοῦ ἀεροπλάνου ἔχουν σβήσει γιὰ νὰ κοιμηθοῦν οἱ ἄλλοι, καὶ τὸ ἀτομικό μου φωτάκι μοῦ ἔρχεται ἀνάποδα. Δὲν ξέρετε τί μοῦ δημιουργεῖ αὐτὸ τὸ κοιμισμένο ἀνθρώπινο φορτίο ποὺ ταξιδεύει στὸ χάος.

   Τώρα ἔκανα μιὰ μικρὴ βόλτα στὸ διάδρομο. Ταξιδεύουμε ἀπάνω σ’ ἕνα στρῶμα ἀπὸ ὁμίχλη. Αὔριο τὸ πρωὶ θὰ εἶναι πιὸ καλά. Καὶ αὔριο τὸ ἀπόγιομμα θὰ εἶμαι στὸν τελικὸ προορισμό μου. Θὰ σᾶς γράψω ἀπὸ ἐκεῖ.

Δικός σας πάντοτε,

Νίκος

Εἶμαι ὁ μόνος ποὺ μιλάει ἀγγλικά. Ὅλοι οἱ ἄλλοι γαλλικά. Ὅλοι μὲ ρωτοῦν ἂν κάνει πολὺ κρύο στὸ Λονδίνο! Χά! Χά!

Τώρα ἔφτασα-

Γράψτε μου:

N. Kach